به گزارش شبکه خبری مردم به نقل از فارس، انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی کشور یکی از اقدامات موثر وزارت اقتصاد و امور دارایی به حساب می‌آید که به کمک آن می‌توان از تاریک‌خانه شرکت‌های دولتی پرده‌برداری کرد. بر این اساس شفافیت در عملکرد شرکت‌های دولتی تنها یکی از کاربردهای انتشار صورت‌های مالی این شرکت‌ها تلقی شده و تاثیر سیاست‌گذاری و به نوعی حکمرانی منتخب کشور نیز بر فعالیت این شرکت‌ها از طریق صورت‌های مالی قابل پیگرد است.
در همین رابطه اگر بررسی در خصوص شرکت‌های زیان‌ده دولتی انجام دهیم، متوجه خواهیم شد که حدود ۷۵ درصد از شرکت‌های زیان‌ده بخش دولتی کشور متعلق به وزارت نیرو هستند. در نگاه اول ممکن است، این موضوع به ذهن متبادر شود که مدیریت دولتی در شرکت‌های ذیل وزارت نیرو سبب شده تا شاهد این حجم عظیم زیان انباشته باشیم اما نگاه دقیق‌تر به ریز موارد سود و زیان این شرکت‌ها بیان می‌کند که پشت پرده ثبت سود و زیان شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو مرتبط با مورد دیگری است.
در همین راستا به منظور یافتن پشت پرده زیان‌ده شدن شرکت‌های دولتی ذیل وزارت نیرو به بررسی بزرگترین شرکت‌های این وزارت‌خانه می‌پردازیم.
*بررسی تراز مالی شرکت توانیر
اولین شرکتی که زیر تیغ آماری صورت‌های مالی مورد بررسی قرار می‌گیرد، شرکت سهامی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران است که همه به عنوان شرکت مادر تخصصی توانیر با فعالیت این شرکت آشنا هستند.
این شرکت در سال مالی منتهی به ۳۰ اسفندماه سال ۱۳۹۹ زیان خالص ۱۳ هزار ۳۹۹ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده است. در حالیکه صورت مالی این شرکت از درآمد عملیاتی ۴۱ هزار و ۶۹۶ میلیارد تومانی این شرکت خبر می‌دهد.
بر این مبنا مطابق سند حسابرسی مورد تایید سازمان حسابرسی کشور تحلیل سود و زیان شرکت توانیر نیازمند توجه بندی است که تحت عنوان خالص آثار کمی ناشی از ارائه کالا و خدمات به قیمت تکلیفی زمینه ثبت ضرر ۲۷ هزار ۱۸۷ میلیارد تومانی برای شرکت مادر تخصصی توانیر را به وجود آورده است.
علاوه بر این مطابق بررسی درآمد و بهای عملیاتی این شرکت، در حالی توانیر درآمد عملیاتی ذکر شده ۴۱ هزار و ۶۹۶ میلیارد تومانی را در سال ۹۹ به ثبت رسانده که بهای تمام شده این درآمدهای عملیاتی برای این شرکت بیش از ۴۶ هزار ۹۶۰ میلیارد تومان بوده است.
به عبارت دیگر دلیل اصلی ثبت زیان خالص شرکت توانیر فارغ از نحوه عملکرد مدیران این شرکت به مسئله ارائه کالا و خدمات به قیمت تکلیفی باز می‌گردد.
*۸۸٫۵ درصد از زیان شرکت آب و فاضلاب کشور ناشی از زیان عملیاتی و طرح‌های سرمایه‌گذاری است
وضعیت صورت مالی دیگر شرکت بزرگ زیرمجموعه وزارت نیرو یعنی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز بی شباهت به صورت مالی شرکت توانیر نبوده و اوضاع به لحاظ نسبی از شرکت توانیر به زیان بزرگ‌تری نزدیک است.
بر این اساس شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور در سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۸، زیان خالص یک هزار ۶۷۱ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده است. این مسئله در شرایطی رخ می‌دهد که ۶۲۸ میلیارد تومان از این زیان بزرگ معادل ۳۷٫۵ درصد مرتبط با مابه‌التفاوت درآمدهای عملیاتی نسبت به بهای تمام شده درآمد عملیاتی است.
به عبارت دیگر در شرایطی که درآمدهای عملیاتی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور از ۵۶۵ میلیارد تومان فراتر نمی‌رود اما بهای تمام شده ثبت درآمد عملیاتی برای این شرکت بیش از یک هزار ۱۹۳ میلیارد تومان در صورت مالی منعکس شده است.
نکته قابل توجه در صورت مالی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور منتهی به ۲۹ اسفند سال ۱۳۹۸ ثبت زیان حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها به ارزش ۸۴۹ میلیارد تومان معادل ۵۱ درصد مجموع زیان خالص این شرکت است.
بر این مبنا با وجود اینکه در صورت مالی سال ۱۳۹۸ شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور زیان ناشی از خالص آثار کمی ناشی از ارائه کالا و خدمات به قیمت تکلیفی به طور دقیق مشخص نشده اما به نظر می‌رسد، زیان خالص شرکت آب و فاضلاب کشور نیز دقیقا به دلیل قیمت تکلیفی در این حوزه شکل گرفته است.
*۳٫۵ هزار میلیارد زیان وارد شده به شرکت توسعه منابع آب و نیرو به دلیل قیمت تکلیفی
سومین شرکت بزرگ زیر مجموعه وزارت نیرو که از ترکش زیان ناشی از قیمت‌های تکلیفی در امان نمانده است، شرکت سهامی توسعه منابع آب و نیرو ایران است که اخیرا به زیرمجموعه شرکت‌های مادر تخصصی کشور اضافه شد.
بررسی صورت مالی این شرکت نیز مبین آن است که زیان خالص ۲ هزار و ۴۵۶ میلیارد تومانی برای این شرکت به ثبت رسیده است. این در حالی است که ۲۶۰ میلیارد تومان از این رقم مرتبط با تفاوت درآمدهای عملیاتی از بهای تمام شده درآمد عملیاتی است.
نکته قابل توجه در صورت مالی شرکت توسعه منابع آب و نیرو ایران ثبت زیان ۲ هزار ۱۸۱ میلیارد تومانی ناشی از هزینه‌های مالی است.
بر این مبنا بررسی دقیق این بند در صورت مالی منتهی به ۳۰ اسفند سال ۱۳۹۹ بیانگر آن است که این زیان انباشته ناشی از سود و جرائم تسهیلات مالی و اوراق مشارکت طرح‌های نیروگاه برق‌آبی رودبار لرستان، نیروگاه آبی سیمره، نیروگاه آبی گتوند علیا و نیروگاه آبی کارون ۴ مخزنی در کنار جرایم اوراق مشارکت طرح ساختمان سد داریان و ساختمان سد و نیروگاه سردشت بوده است.
بر این مبنا خالص آثار کمی ناشی از ارائه محصول به قیمت تکلیفی مرتبط با موضوع جزء ۸ بندی ی تبصره ۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ در صورت مالی منتهی به اسفند سال ۱۳۹۹ شرکت توسعه منابع آب و نیرو معادل ۳ هزار ۵۶۶ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
به عبارت دیگر قیمت تکلیفی سبب شده تا با وجود فعالیت محدود شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران زیان ناشی از هزینه‌های مالی سبب ضرر هنگفت به این شرکت دولتی شود.
*قیمت‌های تکلیفی، سود شرکت آب و برق خوزستان را پَر پَر کرد
یکی از معدود شرکت‌های زیر مجموعه وزارت نیرو که از گزند زیان‌ده بودن در سال مالی منتهی به ۳۰ اسفند سال ۱۳۹۹ در امان مانده است، شرکت آب و برق خوزستان به حساب می‌آید. بر این مبنا سود ثبت شده برای این شرکت در بازه زمانی مذکور معادل ۱۰٫۵ میلیارد تومان سود ثبت کرده است.
این مسئله در شرایطی رخ می‌دهد که درآمدهای عملیاتی این شرکت بزرگ بیش از ۲ هزار ۴۳۵ میلیارد تومان ثبت شده و زمینه کسب سود ناخالص ۷۰۰ میلیارد تومانی را مهیا کرده است. به عبارت دیگر با وجود اینکه درآمد سرشار این شرکت زمینه سود دهی آن را فراهم کرده اما باز هم قیمت تکلیفی این سود را به کمترین میزان ممکن تقلیل داده است.
بر این مبنا میزان خالص آثار کمی ناشی از ارائه خدمات و کالا به قیمت تکلیفی در شرکت آب و برق خوزستان معادل ۳۴ هزار ۸۶۹ میلیارد تومان تعیین شده که ضربه بزرگی به صورت مالی این شرکت دولتی وارد آورده است.
*زیان خالص ۳٫۷ هزار میلیاردی شرکت مدیریت منابع آب ایران
آخرین شرکت مورد بررسی از زیرمجموعه شرکت‌های بزرگ وزارت نیرو، شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران است، این شرکت نیز به دلیل تفاوت فاحش هزینه‌های تمام شده برای فعالیت‌ها نسبت به درآمد عملیاتی با زیان قابل توجهی مواجه است.
بر این اساس در شرایطی که درآمدهای عملیاتی این شرکت ۳ هزار ۷۷۵ میلیارد تومان برآورد می‌شود اما بهای تمام شده درآمدهای عملیاتی این شرکت بیش از ۴ هزار و ۳۳ میلیارد تومان محاسبه شده تا شاهد زیان ناخالص ۲۵۸ میلیارد تومانی برای این شرکت باشیم.
البته زیان شرکت مدیریت منابع آب ایران به اینجا ختم نشده و هزینه‌های مالی در کنار سایر آیتم‌های هزینه‌ای زیان خالص این شرکت را به رقم ۳ هزار ۷۲۵ میلیارد تومان نزدیک کرده است.
*چرا شرکت‌های زیر مجموعه وزارت نیرو زیان ده هستند؟
بررسی صورت مالی ۵ شرکت بزرگ زیر مجموعه وزارت نیرو بیانگر آن است که مجموعا زیان خالص ۲۱ هزار ۲۶۱ میلیارد تومانی را به ثبت رسانده‌اند. این مسئله در شرایطی است که اگر قیمت تکلیفی به شرکت‌های ذیل وزارت نیرو تحمیل نشده بود، فعالیت این شرکت‌ها به طور کامل ضرر ناشی از قیمت تکلیفی را جبران کرده و از حالت زیان دهی به سوددهی قابل توجه نزدیک می‌کرد.
واکاوی پشت پرده زیان‌دهی شرکت‌های زیر مجموعه وزارت نیرو بیان می‌کند، تصمیم اتخاذ شده در دهه ۷۰ مبنی بر ایجاد ساختار شرکتی برای شرکت‌های خدمات رسان سبب شده تا در حال حاضر شاهد ایجاد پارامتری تحت عنوان زیان خالص سنگین برای این شرکت‌ها باشیم.
به عبارت دیگر، زمانی که به یک شرکت دولتی فرمان کار خدماتی آن هم با قیمت‌های تکلیفی داده می‌شود، طبیعی است که شاهد شکل‌گیری ضرر و زیان قابل توجه در این حوزه باشیم. البته این مسئله نافی بررسی عملکرد هیئت مدیره و مدیران شرکت‌های نام‌برده نیست اما ضرر و زیان انباشت شده ناشی از قیمت تکلیفی به اندازه‌ای است که اساسا زمینه بررسی دقیق عملکرد مدیریت شرکت فراهم نشده و همه چیز تحت تاثیر عامل مذکور قرار می‌گیرد.
طبیعتا انتشار صورت‌های مالی شرکت‌های زیر مجموعه وزارت نیرو اتفاق مبارکی است که می‌تواند زمینه‌ای بر تغییر ساختار این شرکت‌ها باشد تا شاهد ضعف عملکرد در این حوزه باشیم. به عبارت دیگر انتشار این صورت‌های مالی مشخص کرد، بازنگری در ساختار شرکت‌های زیر مجموعه وزارت نیرو و خارج کردن از این وضعیت تحت عنوان «وضعیت شترمرغی» فعالیت بیش از اندازه مهم است که باید در دستور کار این وزارت‌خانه در کشور قرار گیرد.
وضعیت شتر مرغی در حقیت شرایطی است که برای شرکت‌های دولتی خدمات رسان در کشور ایجاد شده به نحوی که اگر به این شرکت‌ها بگوییم، خدماتی کار کن، می‌گویند، شرکت تابع قانون تجارت هستند و اگر بگوییم، فعالیت سودآور انجام بده، می‌گویند، شرکت خدمات رسان هستند.
